Hoe complot theorieën onderdeel van het politieke landschap zijn geworden
Dat het medialandschap snel verandert weten we al lang. Dat de impact van social media op onze samenleving ook enorm is weten we ook al langer. Maar wat we de laatste tijd zien is toch wel van een andere categorie. Parlementsleden die op het binnenhof worden uitgemaakt voor pedofielen, verwijzingen naar deep state, en ander onsamenhangend gezwets van lieden die zeer overtuigd zijn van hun eigen waarheid. De invloed van conspiracy theories begint steeds zichtbaarder te worden in het dagelijks leven en wat dat betreft was 2020 een top jaar. QAnon, 5G zendmasten die in de fik gingen, anti-vaxxers, gestolen verkiezingen en als klap op de vuurpijl een pandemie. Recent hebben we gezien hoe gevaarlijk dit kan zijn als de believers worden aangezet tot actie. Hoe is het zover gekomen? Waar komt dit vandaan? Belangrijker hoe gaan we ermee om?
Veel van dit soort gedrag kan worden toegeschreven aan een specifiek persoon die als geen ander de afgelopen vier jaar bezig is geweest om de grens tussen feit en fictie compleet te vervagen. De battle for perception is hiermee naar een nieuw level getild. De traditionele rol die journalisten en onafhankelijke media in een democratie vervulden als gatekeepers, zoals het fact checken en het controleren van de macht, is hiermee compleet weggevaagd. Onze democratische grondbeginselen komen hierdoor steeds verder onder druk. Als mensen op basis van een gecreëerde werkelijkheid gaan oordelen en handelen dan wordt het gevaarlijk. Door bijvoorbeeld te stemmen of in extreme gevallen over te gaan tot geweld.
Ik werd getriggerd door dit zeer uitgebreide artikel dat het QAnon fenomeen tot in detail analyseert, waarin uiteengezet wordt hoe geraffineerd deze vorm van communicatie eigenlijk is. Want dat is het volgens de auteur. Pure propaganda van Trump waarin de democraten een pedofilie netwerk runnen en Trump het enige alternatief is om de orde te herstellen. Een paar constateringen vielen mij op. Onder andere de vergelijking die met alternate reality gaming wordt gemaakt waarbij het dagelijkse leven als decor dient en mensen steeds op zoek gaan naar clues om hun eigen gelijk te bevestigen. Het puzzelen en constante zoeken naar clues is ook wat ‘wie is de mol‘ en de ‘davinci code‘ zo succesvol maakt en daarmee is direct de kracht van dit mechanisme aangetoond.
Met een president die de grens tussen feiten en fictie voortdurend onder druk zet, het creëren en planten van een duidelijke narrative, het gebruik van game mechanics, gemanipuleerde content, het ontbreken van de gatekeeper functie op de grote sociale netwerken, de inzet van fake accounts en het manipuleren van algoritmes, het zijn allemaal ingrediënten van een gevaarlijke cocktail. Die als de algoritmen eenmaal op gang zijn een extreem krachtige beïnvloedingsmachine vormen.
Dat dit soort manipulatie en beïnvloedingsmechanismen werken, zien we terug op het Binnenhof waarin demonstranten alles wat politiek is, veranderen in pedofilie en deepstate. Propaganda en psychologische oorlogsvoering kennen vele vormen. Het feit dat deze technieken worden ingezet in de politieke arena betekent dat de strijd grimmiger wordt en dat opponenten tegenwoordig gezien worden als vijanden.
Een gevaarlijke tendens wat mij betreft. In een al extreem gepolariseerd landschap is dit weer een verdere verharding. Maar is het al te laat of kunnen we er nog wat aan doen? Gelukkig zien we recent dat sommige sociale netwerken beginnen met het nemen van hun verantwoordelijkheid. Maar dit zal beter geregeld moeten worden. Ook het aanpassen van algoritmes om meer “noise” toe te voegen waardoor mensen niet meer geïsoleerd worden in hun mogelijke denkrichtingen, zal geregeld moeten worden. Het bepalen van spelregels rond politieke communicatie over wat we met z’n allen wel en niet geoorloofd vinden zou een stap in de goede richting zijn, maar tegelijkertijd ook lastig om iedereen daar in mee te krijgen. Al met al ontkom je er niet aan dat er ergens van bovenaf regels zullen moeten worden opgelegd. Laten we dan maar hopen dat het democratische proces dan nog niet dusdanig vervuild is door grootschalige manipulatie en er verstandige mensen dit soort keuzes kunnen maken. Time will tell!
over verborgen aanwijzingen gesproken, tel het aantal woorden maar 😉